Willems voorouders

Over de voorouders van Willem de Vlamingh valt niet veel met zekerheid te zeggen. We weten dat er al in de zestiende eeuw iemand met precies dezelfde naam rondliep op Vlieland. Deze man voer met vracht op de Oostzee en stond vanaf 1582 in de tolboeken van de Sont vermeld onder de naam Wellum de Flammingh van Flilandt (en andere tot de verbeelding sprekende spellingsvarianten). Hoewel het voor de hand lijkt te liggen, is deze Willem Gerritszoon de Vlamingh geenszins de voorvader van onze Willem de Vlamingh. Het is zelfs maar helemaal de vraag of er überhaupt een familierelatie was tussen hen beiden. Het is eveneens zo dat er in de tijd dat onze Willem Hesselszoon de Vlamingh van Vlieland leefde, er - heel verwarrend - opnieuw een Willem Gerritszoon de Vlamingh van Vlieland op het eiland en in Amsterdam rondliep, dus wie nader onderzoek wil doen moet dit onderscheid goed uit elkaar houden!

Schepen varen over de Sont naar het kasteel van Kronborg in Helsingør

Even terug naar de vraag hoe het kan dat er meerdere families met dezelfde achternaam "De Vlamingh" op zo'n klein eiland kunnen zijn en toch geen familie van elkaar blijken... Willem is natuurlijk best een veelvoorkomende naam en de bijnaam “De Vlaming” werd in die periode waarschijnlijk vooral gebruikt voor mensen die oorspronkelijk uit Vlaanderen afkomstig waren. In de tijd van de Tachtigjarige Oorlog (1568 tot 1621) werden de inwoners van Vlaanderen door de Spaanse koning gedwongen om het katholieke geloof te belijden. Dat dreef mensen met een ander geloof richting het noorden. Amsterdam is groot geworden door alle zuidelijke handelaren en vaklieden die zich er vestigden. Steden als Haarlem en Leiden puilden uit. Schippers vluchtten gemakshalve naar veilige noordelijke havens, zoals bijvoorbeeld Medemblik, Hoorn of Enkhuizen, en sommigen dus blijkbaar ook naar Vlieland.

 

Aangezien de vader van Willem, Hessel Dircksz, doopsgezind was, ligt het in de lijn der verwachting dat een van hun voorvaderen vanwege zijn geloofsovertuiging vanuit Vlaanderen gevlucht was voor de oorlog. Doopsgezinden waren hun leven in het katholieke zuiden niet zeker. Willems vader is waarschijnlijk op Vlieland geboren en zijn opa wellicht zelfs ook, maar daar weten we verder niets van. De enige aanwijzing die we daarvoor hebben is dat er een Hessel Dircksz van Vlieland van maart 1591 tot oktober 1600 door de Sont zeilde tussen Vlieland en de Oostzee, en dat er een Dirk Hesselsz van Vlieland van 1618 tot 1657 jaarlijks meerdere keren door de Sont kwam.

Wat we wel zeker weten is dat ook de vader van Willem - net als zoveel Vlielanders in die tijd - werkte als Oostzeevaarder. Vier jaar lang (van juni 1640 tot oktober 1643) zeilde hij heen en weer naar Danzig en Koningsbergen met goederen als Franse wijn, rogge, peper en zout. Om vervolgens in Frankrijk een nieuwe lading op te halen met zijn schip van 187 last (dat is 374 ton), best een groot schip voor die tijd. Na een paar jaar lijkt Hessel de Oostzeevaart voor gezien te houden. Wellicht vanwege de Deens-Zweedse Oorlog die van 1643 tot 1645 in het gebied rondom de Sont woedde. Opvallend genoeg noemde hij zichzelf in geen enkel document dat wij over hem tegenkwamen “De Vlamingh”. Het lijkt erop dat Willem de eerste in de familie is die deze bijnaam ging dragen.

Detail van een schitterend olieverfschilderij van een Oostzeevaarder rond 1660 liggend in het Vlie, gemaakt door Arnold de Lange. Deze is niet meer te koop, maar veel van zijn sublieme werk wel! Houd je van zeevaart, neem dan een kijkje op zijn Facebookpagina!!

Willem geboren op Vlieland

De doopsgezinde Hessel Dircks was getrouwd met de hervormde Trijntje Cornelis. Ze woonden op Vlieland in een huis aan de hoge zijde in de Groote Straat, ter hoogte van het huidige huisnummer 176, op de oostelijke hoek van het Waterglop. Op die plek is Willem de Vlamingh in november 1640 geboren.

 

Hoe ontroerend om zijn naam in het doopboek van het eiland te zien staan! Op 28 november is daarin bijgeschreven in de Hervormde gemeente. Er staat geschreven:

 

Willem sone van Hessel Dircksz ende Trijn Cornelis

Doopboek Hervormde gemeente Oost-Vlieland, archiefnummer 28, collectie Tresoar, inventarisnummer 0741, aktenummer 306

 

Vader Hessel staat wel genoemd, maar wie even een blik werpt in de Sonttolregisters, ziet dat Hessell Direcksen van Flilandt op 2 november 1640 voor de derde maal dat jaar via de Sont naar Danzig was vertrokken en zowel tijdens de geboorte als de doop van Willem met een schip vol tarwe, rogge en boekweit op de terugweg was naar Vlieland, waar hij pas weer tegen kerstmis arriveerde. Trijntje moest alles alleen doen!

 

Datum         Naam schipper     Vaderland      Vertrekpunt en Lading (onder andere):

13-06-1640  Hessell Direcksen  (van Vlieland)   Flilandt           Franse wijn

06-07-1640  Hessell Direcksen  (van Vlieland)   Dantsich         Rogge en glas

16-08-1640  Hessell Dirichsen   (van Vlieland)   Flielandt         Ballast

02-09-1640  Hesell Dirichsen     (van Vlieland)   Dantsig          Rogge en tarwe

02-11-1640  Hessell Direcksen  (van Vlieland)   Flilandt           Peper, indigo, kleding

11-12-1640  Hessell Dirichsen   (van Vlieland)   Danschen      Tarwe, rogge en boekweit

Uit de Sonttolregisters die allemaal online te raadplegen zijn!

 

Als getuige trad wel ene Martjen Cornelis op als moeij. Willems petemoei dus. We vragen ons af wie deze Martjen is. Haar achternaam doet vermoeden dat zij familie van Willems moeder Trijntje was. Nu waren er helaas op Vlieland legio vrouwen die Martje Cornelissen heette, of varianten daarvan (1). Het meest voor de hand liggend is dat Willems peetmoeder gewoon een zus van Trijn was. Of, als die geen levende zusjes meer had, dan zou deze Martjen ook zomaar haar moeder kunnen zijn geweest.


Vier jaar na de doop van zijn zoon deed vader Hessel Dircks belijdenis in de Hervormde kerk op Vlieland en werd diezelfde dag - 13 juli 1644 - ook gedoopt. Daarmee ging hij over naar het geloof van zijn vrouw. We zijn geen andere kinderen van dit echtpaar tegengekomen, dus wellicht was Willem enig kind.

Belijdenis van Willems vader, Hessel Dircks, in het Doopboek van Vlieland: "op de belijdenisse van sijns gelooffs gedoopt"